Fikri mülkiyet hukuku, iktisadi değer taşıyan fikri emek ürünlerini koruyan bir hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, fikir ve sanat eserleri ile buluşlar, tasarımlar, markalar, coğrafi işaretler gibi fikri ürünler üzerinde sahip olunan hakları düzenlemektedir.
Fikri mülkiyet hakları, yaratıcı kişilerin, fikir ve emeklerinin korunmasını ve bu sayede teşvik edilmesini amaçlamaktadır. Fikri mülkiyet hakları, fikri ürünlerin serbestçe kullanılmasının önüne geçerek, yaratıcıların haklarını korur ve onların çalışmalarının ekonomik değer kazanmasını sağlar.
Fikri mülkiyet hakları, iki ana kategoriye ayrılmaktadır:
- Telif hakları: Telif hakları, ilim ve edebiyat eserleri, müzik eserleri, güzel sanat eserleri, sinema eserleri gibi fikri ürünleri korumaktadır. Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar ve tescil edilmeye gerek yoktur.
- Sınai mülkiyet hakları: Sınai mülkiyet hakları, buluşlar, tasarımlar, markalar, coğrafi işaretler gibi fikri ürünleri korumaktadır. Sınai mülkiyet hakları, tescil edilmeden korunamaz.
Telif Hakları
Telif hakları, ilim ve edebiyat eserleri, müzik eserleri, güzel sanat eserleri, sinema eserleri gibi fikri ürünleri korumaktadır. Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar ve tescil edilmeye gerek yoktur.
Telif hakları, eser sahibine aşağıdaki hakları tanır:
- Moral haklar: Moral haklar, eser sahibinin kişiliğini korumaya yönelik haklardır. Moral haklar, eser sahibinin ölümünden sonra da devam eder.
- Maddi haklar: Maddi haklar, eserden elde edilen ekonomik yararları korumaya yönelik haklardır. Maddi haklar, eser sahibinin ölümünden sonra mirasçılarına geçer.
Sınai Mülkiyet Hakları
Sınai mülkiyet hakları, buluşlar, tasarımlar, markalar, coğrafi işaretler gibi fikri ürünleri korumaktadır. Sınai mülkiyet hakları, tescil edilmeden korunamaz.
Buluşlar: Buluş hakları, yeni, sanayiye uygulanabilir ve buluş sahibi tarafından bilinen bir buluşun sahibine tanınan haklardır. Buluş hakları, buluşun tescil edilmesiyle elde edilir.
Tasarım hakları: Tasarım hakları, yeni ve özgün bir şeklin sahibine tanınan haklardır. Tasarım hakları, tasarımın tescil edilmesiyle elde edilir.
Marka hakları: Marka hakları, bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işaretin sahibine tanınan haklardır. Marka hakları, markanın tescil edilmesiyle elde edilir.
Coğrafi işaretler: Coğrafi işaretler, bir ürünün belirli bir coğrafi bölgede üretildiğini veya işlendiğini gösteren işaretlerdir. Coğrafi işaretler, tescil edilmeye gerek kalmadan korunur.
Fikri Mülkiyet Hukukunun Önemi
Fikri mülkiyet hakları, yaratıcıların haklarını koruyarak, onların çalışmalarının teşvik edilmesini sağlar. Fikri mülkiyet hakları, ekonomik kalkınmaya da katkıda bulunur. Fikri ürünler, günümüz ekonomisinin önemli bir parçasıdır. Fikri mülkiyet hakları, bu ürünlerin korunmasını ve serbestçe kullanılmasını önleyerek, ekonomik kalkınmaya katkıda bulunur.
Türkiye’de Fikri Mülkiyet Hukuku
Türkiye’de fikri mülkiyet hukuku, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenmektedir. FSEK, telif haklarını düzenlerken, SMK, sınai mülkiyet haklarını düzenlemektedir.
Türkiye, fikri mülkiyet hukuku alanında uluslararası sözleşmelere taraftır. Bu sözleşmeler, Türkiye’nin fikri mülkiyet haklarını korumaya yönelik taahhütlerini