İş hayatının düzenli ve adil bir şekilde işlemesi için pek çok hukuki düzenleme ve çözüm yolu mevcuttur. Çalışanlar ve işverenler arasında çıkan uyuşmazlıklar, iş mahkemelerinde çözülmektedir. İş mahkemeleri, işçi ve işveren arasındaki hak ihlalleri ve sözleşmesel problemlerle ilgilenen özel mahkemelerdir. Peki, iş mahkemesinde hangi davalar görülür? İşte bu sorunun cevabı:
1. İş Sözleşmesinin Feshi ve İhbar Tazminatı Davaları
İşçilerin, iş sözleşmelerinin feshiyle ilgili haklarını aradıkları en yaygın davalardan biri, ihbar tazminatı davalarıdır. İşveren, çalışanı işten çıkarırken, belirli bir süre önce bildirimde bulunmak zorundadır. Bu süre iş sözleşmesinde belirtilmiştir. Eğer işveren bu bildirimi yapmazsa, işçiye ihbar tazminatı ödemek zorunda kalır. İş mahkemesi, ihbar süresine aykırı davranan işverenin tazminat ödeme yükümlülüğünü belirler.
Bunun yanı sıra, haksız fesih nedeniyle işçi de tazminat davası açabilir. Eğer işçi, işten çıkarılmasının haksız olduğunu düşünüyorsa, işe iade talebiyle dava açabilir.
2. Kıdem Tazminatı Davaları
İşçilerin çalıştıkları süre boyunca kazandıkları kıdem tazminatlarını talep etmeleri de iş mahkemelerinde sıkça karşılaşılan davalardan biridir. Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde en az bir yıl süreyle çalışmış olması koşuluyla, işten çıkışında hak ettiği bir ödemedir. Kıdem tazminatına hak kazanmak için işçinin işten kendi isteğiyle ayrılmamış olması gereklidir. İşçi, işverenin kıdem tazminatını ödememesi durumunda, iş mahkemesine başvurur.
3. Fazla Mesai ve Ücret Davaları
Çalışanların fazla mesai ücretleri ve ücret ödemeleri konusunda yaşadıkları problemler de iş mahkemelerinde çözülür. İşçi, normal çalışma saatlerini aşan sürelerde çalıştırıldığında, fazla mesai ücreti talep edebilir. Eğer işveren, fazla mesai ücretlerini ödemiyorsa, çalışan iş mahkemesinde dava açarak haklarını arayabilir.
Ayrıca, işçilerin maaşlarını zamanında alamamaları, eksik ödeme veya kesinti yapılması gibi durumlar da ücret davalarına yol açar. Çalışanlar, hak ettikleri ücreti almak için iş mahkemesinde başvuruda bulunabilirler.
4. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Davaları
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu işçi, işverenin sorumluluğuna karşılık tazminat talep edebilir. Eğer bir işçi, çalışma koşullarından dolayı iş kazası geçirmişse ya da meslek hastalığına yakalanmışsa, işverenin bu durumu ihmal etmesi halinde iş mahkemesine başvurarak maddi ve manevi tazminat talep edebilir. İş kazası nedeniyle iş gücü kaybı yaşayan bir işçi, işverenden maddi tazminat ve manevi tazminat talep edebilir.
5. İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
İşçilerin, işten haksız yere çıkarılmalarına karşı başvurdukları bir diğer dava türü ise işe iade davalarıdır. 4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işyerinde bir yıl ve daha fazla süredir çalışan işçiler, işten çıkarılmalarını haksız buluyorsa, iş mahkemesine başvurup işlerine geri dönme talebinde bulunabilirler. Eğer mahkeme işçinin işten çıkarılmasının haksız olduğuna karar verirse, işveren işçiyi işe geri almak zorundadır.
6. Ayrımcılık ve Taciz Davaları
İşyerlerinde işçilere yönelik ayrımcılık ve taciz durumları, oldukça önemli ve ciddiye alınması gereken davalar arasındadır. İşçilerin, cinsiyet, yaş, ırk, dini inanç gibi sebeplerle ayrımcılığa uğraması, işyerindeki mobbing uygulamaları ya da cinsel taciz gibi durumlar iş mahkemesinde görülür. Bu tür davalar, işçi haklarının ihlali anlamına gelir ve işçi, iş mahkemesinde tazminat talep edebilir.
7. Sosyal Sigorta Primleri ve İşçi Sağlığı Davaları
İşverenin, işçilerin sosyal sigorta primlerini eksik ödemesi veya hiç ödememesi, iş mahkemelerinde görülen bir diğer dava türüdür. İşçiler, çalıştıkları süre zarfında ödenmesi gereken sigorta primlerinin ödenmediğini tespit ettiklerinde, iş mahkemesine başvurarak eksik ödeme yapılmasının önüne geçebilirler.
Aynı şekilde, işçi sağlığı ve güvenliği konusunda işverenin yetersiz önlemler alması da dava konusu olabilir. İşyerindeki çalışma koşullarının işçilerin sağlığını tehlikeye atacak şekilde olması, iş mahkemesinde açılacak davaların konusudur.
8. İşçi Borçları ve Alacakları Davaları
Çalışanların işverene olan borçları ve alacakları da iş mahkemesinde görülür. Bu alacaklar arasında ücret, prim, ikramiye gibi ödemeler yer alabilir. Ayrıca, işçinin ihbar ve kıdem tazminatlarını alması gerektiği durumlar da söz konusu olabilir. İşçi, ödenmeyen bu haklar için iş mahkemesinde dava açabilir.
