Türkiye’deki yargı sistemi, adaletin sağlanabilmesi için çok sayıda mahkeme türünü bünyesinde barındırmaktadır. Bu mahkemeler, çeşitli alanlarda uzmanlaşarak adaletin her türlü ihtiyaca uygun şekilde sunulmasını sağlar. Ancak bazı mahkemeler, görevleri ve yetkileri açısından öne çıkar ve “Büyük Mahkemeler” olarak anılır. Peki, bu büyük mahkemeler hangileridir ve hangi görevleri üstlenir? İşte Türkiye’deki 4 büyük mahkeme hakkında detaylı bir inceleme:
1. Anayasa Mahkemesi
Anayasa Mahkemesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın en yüksek denetleyicisi olarak görev yapmaktadır. 1982 Anayasası ile kurulan bu mahkeme, Anayasa’ya aykırılık iddialarını denetler. Anayasa Mahkemesi’nin temel görevleri şunlardır:
- Kanunların Anayasaya Aykırılığını İncelemek: Eğer bir kanun veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Anayasa’ya aykırı bulunursa, Anayasa Mahkemesi bunu iptal edebilir.
- Anayasaya Aykırı Bireysel Başvurular: Kişiler, haklarının ihlal edildiğini düşündüklerinde Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilirler.
- Siyasi Partilerin Kapanmasına Karar Verme: Bir siyasi partinin Anayasa’ya aykırı faaliyetler yürüttüğü durumlarda, partinin kapatılmasına karar verebilir.
Anayasa Mahkemesi, ülke genelinde hukukun üstünlüğünü temin etmek için son derece kritik bir rol üstlenmektedir.
2. Yargıtay
Yargıtay, Türkiye’nin en yüksek temyiz mahkemesidir ve ceza, hukuk, idare ve ticaret davalarına ilişkin kararları inceleyerek son kararı verir. Yargıtay, mahkemelerden çıkan kararları denetler, gerekirse yerel mahkemelerin verdiği kararları bozabilir.
- Temyiz Görevi: Yargıtay, alt mahkemeler tarafından verilen kararların hukuka uygunluğunu denetler. Eğer bir karar hukuka aykırı ise, Yargıtay bu kararı bozabilir.
- İçtihat Oluşturma: Yargıtay, verdiği kararlarla yargı sistemine yön verir. Yargıtay’ın içtihatları, hukuk sisteminin temelini oluşturur ve benzer davalarda yol gösterici olur.
Yargıtay, adaletin sağlanmasında son derece önemli bir işlev görür ve yerel mahkemelerdeki hataların düzeltilmesinde önemli bir görev üstlenir.
3. Danıştay
Danıştay, idari yargının en yüksek mahkemesi olarak, idari işlemlerle ilgili davalara karar verir. Devletin yürütme organlarının işlemlerine karşı yapılan başvuruları denetler. Danıştay’ın görevleri arasında:
- İdari Davalar: Kamu kurumları ve vatandaşlar arasındaki anlaşmazlıklar hakkında karar verir. Kamu hizmeti veren kurumların eylem ve işlemleri, Danıştay tarafından denetlenebilir.
- İçtihat Oluşturma: Danıştay, idari yargıdaki içtihatları belirler ve bu içtihatlar, diğer idari yargı davalarına da rehberlik eder.
Danıştay, aynı zamanda idari yargı alanındaki birinci derece mahkemelerin kararlarını denetler ve bu kararlar üzerinde temyiz yetkisine sahiptir.
4. Cumhuriyet Savcılığı
Cumhuriyet Savcılığı, suç işleyen kişilere karşı dava açma yetkisine sahip olan yargı organıdır. Mahkemelerde iddia makamı olarak yer alır ve suçluların cezalandırılması için mahkemeye delil sunar. Ancak bu, sadece Cumhuriyet Savcılığı’nın tek görevi değildir; aynı zamanda:
- Suç İhbarlarını İnceleme: Cumhuriyet savcılığı, suç duyurularını alır ve bu suçların soruşturulmasını sağlar.
- Dava Açma Yetkisi: Savcı, delil bulduğunda dava açma yetkisine sahiptir.
- Kamu Dava Açma: Kamu adına hareket eder ve devletin haklarını korur.
Cumhuriyet Savcılığı, Türkiye’nin yargı sisteminin temel taşlarından biridir. Kamu düzeninin korunmasında ve adaletin sağlanmasında önemli bir görev üstlenir.
